Ja vs Lars v.Trier 1:2? (spoilery i inne bajery)

      Nigdy nie uważałam twórczości Triera za powinność kinomana. Po dziwnej i mało wciągającej "Melancholii", stwierdziłam, że zupełnie nie rozumiem ekscytacji związanej z tego typu dziełami. Mimo to postanowiłam dać Duńczykowi jeszcze jedną szansę, chcąc przy okazji przekonać się czy miałam rację. I choć pierwsze starcie z filmami zwiastowało moje zwycięstwo,to w drugim meczu szala musiała przesunąć się na inną stronę. 

    Na tapetę wzięłam dwa sztandarowe dzieła, które po dziś dzień mają swoją grupę sympatyków-mianowicie "Przełamując fale" i "Tańcząc w ciemnościach". Oba powstały w oparciu o manifest Dogma 95,  którego filmy stawiają na minimalizm: muzyka występuje w nich tylko, gdy jest elementem sceny, a  ujęcia kręci się tu jakby od ręki. Warto dodać, że znaczna część, to oczywiście produkcje niezależne.
  Zacznijmy może od chronologii.

      Szkocja,  lata 70-te XX wieku. Młoda Bess McNeill (Emily Watson) wychodzi za mąż za starszego od siebie mężczyznę. Ma on na imię Jan (Stellan Skarsgard). Otoczenie, w którym żyje bohaterka, przyjmuje ten fakt z małą niechęcią.Sama Bess jest zaś wrażliwą osobą, której ulubionym zajęciem są rozmowy z Bogiem. Rozłąka z mężem z powodu pracy jest ciężka, więc kobieta modli się, by luby znalazł się jak najszybciej w domu. Prośba zostaje spełniona, tyle, że Jan powraca sparaliżowany, a Bess obarcza się winą za wypadek na platformie. Chory, będąc w coraz gorszym stanie prosi żonę, by kochała się z innymi mężczyznami, gdyż jego zdaniem tylko w ten sposób może być szczęśliwa. Bess coraz mocniej wierzy, że spełniając żądania Jana sprawi, że odzyska on dawną sprawność. Zmusza się nawet do prostytucji, co stopniowo prowadzi nie tylko do jej społecznego wykluczenia, ale również tragicznego końca...Byłoby to dzieło wysoce ironiczne, gdyby nie fakt, że przez postawę Bess Jan rzeczywiście wraca do zdrowia.Tak mniej więcej prezentuje się fabuła "Przełamując fale", produkcji która momentami konfunduje widza i igra z jego emocjami. 

      "Tańcząc w ciemnościach", to zaś istny para-musical o równie tragicznej historii. Opowiada o emigrantce z europy wschodniej Selmie Jezkovej (Bjork), która przybyła do Stanów Zjednoczonych. Jest wiecznie zapracowaną, samotną matką. Swoje ciężko zarobione pieniądze odkłada na operację syna, ponieważ genetycznie jest on również skazany na utratę wzroku (co u Selmy już trwa). Jej tytaniczna praca zostaje jednak zniszczona, gdy sąsiad z powodu kłopotów finansowych kradnie jej oszczędności. Z powodu dalszych zdarzeń i pewnego nieporozumienia, kobieta zostaje skazana na śmierć. Nie przeszkadza jej to jednak wyobrażać sobie, że jest w musicalu i nawet podczas spotkania z szubienicą nie przestaje wesoło śpiewać. Jedynym szczęśliwym zakończeniem tej sytuacji jest fakt, że zabieg jej syna zostaje wykonany.

    Zarówno "Breaking the waves" jak i "Dancer in the dark", opowiadają historię o skrajnie niemożliwym i niesprawiedliwym losie dwóch kobiet. Nie jest to jednak przesłanie, które miałoby na celu wyśmiewać matczyną miłość (przykładowo). L.v.Trier zdaje się raczej gloryfikować poświęcenie kobiet, prezentując mężczyzn jako główny, zły pierwiastek swojej opowieści- w "Przełamując fale" jest nim konserwatywna starszyzna, zaś w "Tańcząc w ciemnościach" winna całej katastrofie jest chciwość policjanta. Istnieją również niejednoznaczne postaci: Jan, który początkowo wydaje się wykorzystywać Bess, upamiętnia jej śmierć i wychodzi z niego prawdziwie szczere uczucie; miły funkcjonariusz przecież zanim skłamał i okradł Selmę starał się być dobrym przyjacielem. Nie jestem do końca przekonana, czy można w pełni współczuć obu bohaterkom. Bess w końcu z własnej woli wystawiała się na cierpiętniczą rzeź, a Selma to zbyt naiwna jak na swój wiek, zdziecinniała osoba (przypomnijcie sobie moment, w którym wyjaśnia dlaczego zdecydowała się zatrzymać syna).

   To, co moim zdaniem  najbardziej wyróżnia oba dzieła od "Melancholii", to różnorodność ich interpretacji. Nie ma w nich przesadzonych, zwolnionych ujęć, czy nieuzasadnionych zachowań bohaterki (oddawanie moczu może i jest oznaką, że ma się gdzieś pole golfowe szwagra, ale była to dla mnie żenująca scena). Nie są jedynie studium kontrastu człowieka społecznie uznanego za zdrowego i chorego, ale pewną refleksją na temat ludzkiego życia, jego nieszczęść i wyborów.
Nie mam prawa wymądrzać się na temat dzieł pana Triera, ale sądzę, że po tych filmach nie raz zdołał skołować mój mózg i odwrócić go do góry nogami.